કૃષિ ઉત્પાદનો (દરિયાઈ અને કૃષિ ઉત્પાદનો સહિત)ની નિકાસ વર્ષ 2021-22 માટે $50 બિલિયનને વટાવી ગઈ છે. કૃષિ ઉત્પાદનોની આ અત્યાર સુધીની સૌથી વધુ નિકાસ છે. 2021-22 દરમિયાન કૃષિ નિકાસ 19.92 ટકા વધીને $50.21 અબજ થઈ છે, એમ ડિરેક્ટોરેટ જનરલ ઑફ કોમર્શિયલ ઇન્ફર્મેશન એન્ડ સ્ટેટિસ્ટિક્સ (DGCI&S) દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલા કામચલાઉ ડેટામાં જણાવાયું છે.આ વૃદ્ધિ દર પ્રભાવશાળી છે અને 2020-21માં 17.66 ટકા એટલે કે 41.87 અબજ કરતાં વધુ છે. ઊંચા નૂર દર, કન્ટેનરની અછત જેવા અણધાર્યા લોજિસ્ટિકલ પડકારો છતાં આ વૃદ્ધિ થઈ છે. છેલ્લા બે વર્ષની આ સિદ્ધિ ખેડૂતોની આવક વધારવાના વડાપ્રધાનના વિઝનને સાકાર કરવામાં ઘણી આગળ વધશે.
ચોખા ($9.65 બિલિયન), ઘઉં ($2.19 બિલિયન), ખાંડ ($4.6 બિલિયન) અને અન્ય અનાજ ($1.08 બિલિયન) માટે આ અત્યાર સુધીની સૌથી વધુ નિકાસ છે. ઘઉંની નિકાસમાં અભૂતપૂર્વ 273 ટકા વૃદ્ધિ નોંધાઈ છે. જ્યારે ઘઉંની નિકાસ 2020-21માં $568 મિલિયન હતી, તે 2021-22માં ચાર ગણી વધીને $2119 મિલિયન થઈ હતી. પંજાબ, હરિયાણા, ઉત્તર પ્રદેશ, બિહાર, પશ્ચિમ બંગાળ, છત્તીસગઢ, મધ્યપ્રદેશ, તેલંગાણા, આંધ્રપ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર જેવા રાજ્યોના ખેડૂતોને આ ઉત્પાદનોની નિકાસમાં વધારો થવાથી ફાયદો થયો છે. ભારતે ચોખાના વિશ્વ બજારનો લગભગ 50 ટકા હિસ્સો કબજે કર્યો છે.
દરિયાઈ ઉત્પાદનોની નિકાસ અત્યાર સુધીની સૌથી વધુ $7.71 બિલિયન છે, જે પશ્ચિમ બંગાળ, આંધ્રપ્રદેશ, ઓડિશા, તમિલનાડુ, કેરળ, મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતના દરિયાકાંઠાના રાજ્યોના ખેડૂતોને ફાયદો પહોંચાડે છે. મસાલાની નિકાસ સતત બીજા વર્ષે વધીને $4 બિલિયન થઈ છે. કર્ણાટક, કેરળ અને તમિલનાડુમાં કોફી ઉત્પાદકોની અનુભૂતિને વેગ આપતા પુરવઠામાં અવરોધ હોવા છતાં કોફીની નિકાસ પ્રથમ વખત $1 બિલિયનને વટાવી ગઈ છે.
આ સિદ્ધિ વાણિજ્ય વિભાગ અને તેની નિકાસ પ્રમોશન એજન્સીઓ જેવી કે APEDA, MPEDA અને વિવિધ કોમોડિટી બોર્ડના સતત પ્રયાસોનું પરિણામ છે. વિભાગે કૃષિ નિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે રાજ્ય સરકારો અને જિલ્લા વહીવટીતંત્રોને સામેલ કરવા માટે વિશેષ પ્રયાસો કર્યા છે. ખેડૂતોને નિકાસનો લાભ મળે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે, વાણિજ્ય વિભાગે ખેડૂતો અને FPO ને સીધા નિકાસ બજારના જોડાણો પ્રદાન કરવા માટે વિશેષ પ્રયાસો કર્યા છે. કિસાન કનેક્ટ પોર્ટલ ખેડૂતો, FPO/FPC, સહકારી સંસ્થાઓને નિકાસકારો સાથે વાતચીત કરવા માટે પ્લેટફોર્મ પૂરું પાડવા માટે બનાવવામાં આવ્યું છે. આ પગલાંના પરિણામે, અત્યાર સુધી અજાણ્યા વિસ્તારોમાંથી પણ કૃષિ નિકાસ થઈ રહી છે. વારાણસી (તાજા શાકભાજી, કેરી), અનંતપુર (કેળા), નાગપુર (નારંગી), લખનૌ (કેરી), થેની (કેળા), સોલાપુર (દાડમ), ક્રિષ્ના અને ચિત્તૂર (કેરી) જેવા ક્લસ્ટરોમાંથી નિકાસ કરવામાં આવે છે. ‘હેપ્પી બનાના’ ટ્રેનની પહેલ બિન-પરંપરાગત ક્ષેત્રોમાંથી નિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે કરવામાં આવી છે. રીફર કન્ટેનર સાથેની આ વિશેષ ટ્રેન અનંતપુરથી જેએનપીટી, મુંબઈ સુધી કેળા મોકલવા માટે છે.
2020 ના પ્રથમ ત્રિમાસિક ગાળા દરમિયાન, COVID-19 ફાટી નીકળવાના કારણે અનાજની માંગમાં વધારો થયો હતો. આ વૃદ્ધિએ કૃષિ નિકાસ વધારવાની તકો પૂરી પાડી. રાજ્ય અને જિલ્લા સ્તરે સંસ્થાકીય માળખા અને રોગચાળાને કારણે ઊભી થતી અડચણોને દૂર કરવાના વિશેષ પ્રયાસોને કારણે ભારતે પોતાને સાબિત કર્યું છે અને ખાદ્ય પદાર્થોના વિશ્વસનીય સપ્લાયર તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. રુસો-યુક્રેન યુદ્ધના તાજેતરના સંકટ છતાં, વિશ્વ ઘઉં અને અન્ય અનાજના પુરવઠા માટે ભારત તરફ જોઈ રહ્યું છે.
વાણિજ્ય વિભાગ કૃષિ નિકાસ વધારવા માટે સતત પ્રયત્નો કરી રહ્યું છે અને છેલ્લા બે વર્ષથી આ ગતિ જાળવી રાખવામાં આવી છે અને આગામી વર્ષોમાં કૃષિ નિકાસ નવી ઊંચાઈએ પહોંચશે.
