કોલસા મંત્રાલય અને કોલસા કંપનીઓએ તમામ ગ્રાહકોને ગુણવત્તાયુક્ત કોલસાના સપ્લાયના ઉદ્દેશ્યને હાંસલ કરવા વિવિધ પગલાં લીધા છે. કોલસાની કંપનીઓ 100% ગુણવત્તા સંતોષ મેળવવા પ્રયાસો કરી રહી છે. કોલ ઈન્ડિયા લિમિટેડ (CIL) સ્ત્રોતોમાંથી જાહેર કરેલ ગ્રેડ માટે કોલસાના પુરવઠાની અનુરૂપતામાં નોંધપાત્ર સુધારો થયો છે. 2017-18માં 51 ટકાથી 2022-23માં (નવેમ્બર 2022 સુધીમાં) ગ્રેડની સુસંગતતા વધીને 69 ટકા થશે.
ગુણવત્તા સુધારવા માટે લેવામાં આવેલા પગલાઓમાં કોલસાની ખાણોની સામયિક ગ્રેડિંગ, સપાટી ખાણકામ જેવી અદ્યતન ખાણકામ તકનીકની રજૂઆત, ધોવાઇ ગયેલા કોલસાનો પુરવઠો, કોલસાની સપાટીથી ઝડપી લોડિંગ સિલોઝ સુધીના પટ્ટા પર કોલસાનું સીધું પરિવહન, ફર્સ્ટ માઇલ કનેક્ટિવિટી, ઓટો એનાલાઇઝર વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. જાહેર કરાયેલા ગ્રેડ મુજબ કોલસાનો પુરવઠો સુનિશ્ચિત કરવાનું કામ વિવિધ અધિકારીઓ/એજન્સીઓને સોંપવામાં આવ્યું છે. ગ્રેડમાં તફાવતનું પ્રાથમિક કારણ ભારતીય કોલસાની સહજ વિજાતીય પ્રકૃતિ છે. આનો અર્થ એ છે કે એક જ સીમમાં કાઢવામાં આવેલ કોલસાની અલગ અલગ બિંદુઓ પર અલગ અલગ કેલરીફિક મૂલ્ય હોય છે.
કોલસા કંટ્રોલર ઓર્ગેનાઈઝેશન (CCO), મંત્રાલય હેઠળની ગૌણ કચેરી, નિયમિતપણે કોલસાની ખાણોના ગ્રેડની સમીક્ષા કરે છે અને જાહેર કરે છે. આમાં વાર્ષિક કોલસાની ખાણ / લોડિંગ પોઈન્ટ, ગ્રેડ ડિક્લેરેશનના કામોનો સમાવેશ થાય છે. ગ્રાહકોનો સંતોષ વધારવા માટે ખાણમાંથી કોલસાના રવાનગીના બિંદુ સુધી ગુણવત્તાયુક્ત વ્યવસ્થાપન પર વિશેષ ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. હવે CIL ના તમામ ગ્રાહકો પાસે સ્વતંત્ર થર્ડ પાર્ટી સેમ્પલિંગ એજન્સીઓ (TPSAs) દ્વારા સપ્લાય ગુણવત્તા મૂલ્યાંકનનો વિકલ્પ છે. અધિકૃત તૃતીય પક્ષ એજન્સીઓ DIS ધોરણો મુજબ લોડ કરેલા કોલસા વેગન/લારીઓમાંથી કોલસાની ગુણવત્તાની ખાતરી કરવા માટે રોકાયેલ છે. ખાણોમાં ગુણવત્તા અંગે જાગૃતિ લાવવા માટે, કોલસાની કંપનીઓ ગ્રાહક પ્રતિનિધિઓની ભાગીદારી સાથે નિયમિત અંતરે ગુણવત્તા સપ્તાહ અને ગુણવત્તા પખવાડિયાનું આયોજન કરી રહી છે. સતત દેખરેખ, વધુ જાગૃતિ ઝુંબેશ અને સુધારાત્મક પગલાઓએ કોલસાના પુરવઠામાં ગુણવત્તાની સુસંગતતા દર્શાવવાનું શરૂ કર્યું છે.
CIL શરૂઆતમાં ગ્રાહકોને પૂરા પાડવામાં આવેલ કોલસાના ઘોષિત ગ્રેડ મુજબ બિલ આપે છે. અધિકૃત તૃતીય પક્ષ સેમ્પલિંગ એજન્સી દ્વારા કોલસાની વાસ્તવિક ગુણવત્તા તપાસવામાં આવે અને પ્રમાણિત કરવામાં આવે ત્યારે આ કામચલાઉ બિલ પાછળથી એડજસ્ટ કરવામાં આવે છે. ડેબિટ/ક્રેડિટ એ તૃતીય પક્ષની માન્યતા અને ક્રોસ-રેફરન્સ્ડ સેમ્પલિંગ વિશ્લેષણ પરિણામોના આધારે બિલની પતાવટ અને ચુકવણી માટેની વ્યાવસાયિક વ્યવસ્થા છે. CIL દ્વારા પૂરા પાડવામાં આવેલ કોલસાની એકંદર ગ્રેડ પેરિટી CIL દ્વારા જારી કરાયેલ ક્રેડિટ અને ડેબિટ નોટ્સની એકંદર અસરમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે. આ દર્શાવે છે કે 2021-22 દરમિયાન CILએ રૂ. 400 કરોડનું બોનસ મેળવ્યું છે અને ચાલુ નાણાકીય વર્ષ દરમિયાન ઓક્ટોબર 2022 સુધી લગભગ રૂ. 201 કરોડનું બોનસ કમાયું છે.
કોલસાના પુરવઠાની થર્ડ પાર્ટી વેલિડિટી જોવા માટે કોલ એપ UTTAM ગ્રાહકો/જાહેર માટે ઉપલબ્ધ છે. ઘણા ગ્રાહકો તેમના કોલસાના વપરાશની યોજના બનાવવા માટે આ એપ્લિકેશનનો લાભ લઈ રહ્યા છે.
