પાકિસ્તાનમાં ભયંકર આર્થિક સંકટનો પડછાયો રમઝાન અને ઈદના તહેવાર પર પણ દેખાવા લાગ્યો છે. દેશમાં આ સંકટને કારણે લાખો પરિવારો એવા છે જેઓ શાંતિથી ઈદ મનાવવા મજબૂર બન્યા છે. દેશ આઝાદી પછીના સૌથી ખરાબ આર્થિક સંકટનો સામનો કરી રહ્યો છે. સ્થિતિ એવી છે કે મોંઘવારી છ દાયકામાં સર્વોચ્ચ સ્તરે છે. ખાદ્ય ચીજવસ્તુઓના ભાવ આસમાને છે અને સાથે જ વિદેશી મુદ્રા ભંડાર પણ સૌથી નીચા સ્તરે પહોંચી ગયો છે. આ સ્થિતિની સ્પષ્ટ અસર રમઝાન અને ઈદના તહેવાર પર જોવા મળી શકે છે.
આજે પાકિસ્તાનમાં સ્થિતિ એવી છે કે ગરીબ લોકો લોટની બોરી માટે કલાકો સુધી લાઈનમાં ઉભા રહેવાની ફરજ પડે છે. શા માટે માત્ર ખાદ્ય ચીજવસ્તુઓ જ નહીં પરંતુ ગેસ અને તેલના ભાવમાં પણ વધારો થયો છે. તાજેતરના મહિનામાં, તેમની કિંમત એટલી ઝડપથી વધી છે કે તેને ખરીદવી પણ મુશ્કેલ બની ગઈ છે. ગેસ સ્ટેશનની બહાર લાંબી કતારો જોવા મળી રહી છે. પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ દિવસેને દિવસે વધી રહ્યા છે.
આર્થિક સ્થિતિને કારણે દેશમાં સર્વત્ર નિરાશાનું વાતાવરણ છે. રમઝાન મહિનામાં પણ દેશને ઇન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડ (IMF) તરફથી સારા સમાચાર મળ્યા નથી. એક મહિના પહેલા રમઝાન શરૂ થયો ત્યારે 22 લોકો માર્યા ગયા હોવાના અહેવાલ હતા. આ લોકો કેટલીક સેવાભાવી સંસ્થાઓ અને સરકાર દ્વારા આપવામાં આવતી ખાદ્ય સામગ્રી એકત્રિત કરવા માટે કતારમાં ઉભા હતા.
ટેક્સટાઇલ વર્કર મોહમ્મદ અઝીઝે જણાવ્યું હતું કે રમઝાન મહિનો ઉપવાસ, પ્રાર્થના અને ઉજવણીનો સમય છે. પરંતુ પાકિસ્તાનમાં મોંઘવારી એટલી વધી ગઈ છે કે ગરીબ લોકો કતારમાં ઉભા રહીને નાસભાગમાં મરવા મજબૂર છે. તેણે કહ્યું કે આ વખતે રમઝાન તેના જીવનનો સૌથી મોંઘો સમય છે. રમઝાનની શરૂઆતથી જ મોંઘવારીનો દર 35 ટકા સુધી વધી ગયો છે.
માર્ચમાં ખાદ્ય ફુગાવો શહેરોમાં 47.1 ટકા અને ગામડાઓમાં 50.2 ટકા હતો. અર્થવ્યવસ્થા મોટા સંકટના આરે છે અને વડા પ્રધાન શેહબાઝ શરીફ IMF પાસેથી લોન મેળવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. વર્ષ 2019માં IMF સાથેની ડીલ મુજબ દેશને 6.5 બિલિયન ડોલર મળવાના હતા. આ રકમનો કેટલોક હિસ્સો મદદ માટે આપવાનો હતો અને તે નવેમ્બર 2022 થી અટકી ગયો છે.
દેશમાં ચિકનની કિંમત 350 રૂપિયા પ્રતિ કિલો અને ચોખાની કિંમત 335 રૂપિયા પ્રતિ કિલોએ પહોંચી ગઈ છે. એ જ રીતે મટન 1400 થી 1600 રૂપિયાના ભાવે હતું પરંતુ થોડા સમયમાં તે 1800 રૂપિયા પ્રતિ કિલોએ પહોંચી ગયું હતું. નારંગી રૂ.400 પ્રતિ ડઝન, કેળા રૂ.300 પ્રતિ ડઝન, દાડમ રૂ.400, ઈરાની સફરજન રૂ.340 અને સ્ટ્રોબેરી રૂ.280 પ્રતિ કિલોના ભાવે પહોંચી છે. પાકિસ્તાન સરકારે રમઝાનમાં લોકોને સબસિડીવાળા લોટ આપવાનું શરૂ કર્યું છે. ખૈબર પખ્તુનખ્વામાં નબળા વ્યવસ્થાપનને કારણે નાસભાગ જેવી ઘટનાઓ વધી છે.
હાલમાં પાકિસ્તાનમાં વિદેશી દેવું વધી રહ્યું છે. યુએસ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ પીસ (યુએસઆઈપી) દ્વારા ચેતવણી આપવામાં આવી છે કે પાકિસ્તાને એપ્રિલ 2023 થી જૂન 2026 વચ્ચે 77.5 અબજ ડોલરનું બાહ્ય દેવું ચૂકવવું પડશે. 350 અબજ ડોલરની અર્થવ્યવસ્થા માટે આટલી મોટી રકમ ખૂબ જ મુશ્કેલ છે. ખાસ વાત એ છે કે ચીનનું દેવું લગભગ 27 અબજ ડોલર છે. 10 અબજ ડોલરનું દ્વિપક્ષીય દેવું છે. જ્યારે ચીન સરકાર દ્વારા પાકિસ્તાનના જાહેર ક્ષેત્રને $6.2 બિલિયનની લોન આપવામાં આવી છે. ચીનની કોમર્શિયલ બેંકોનું દેવું સાત અબજ ડોલર છે.
