नवी दिल्ली : भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) ने शुक्रवारी 2000 रुपयांच्या नोटा चलनातून बाद केल्याची घोषणा केली. मात्र, या 2000 मूल्याच्या नोटा ३० सप्टेंबरपर्यंत बँकांमध्ये जमा किंवा बदलून घेता येतील. आरबीआयने म्हटले आहे की, सध्या चलनात असलेल्या 2,000 रुपयांच्या नोटा 30 सप्टेंबरपर्यंत सुरू राहतील. आता या नोटांचे काय होणार? ज्यांच्याकडे 2000 ची नोट आहे त्यांनी काय करावे? या नोटा बँकेत कधीपर्यंत जमा होतील. शिवाय काही शुल्क आकारले जाईल का? चला तर मग 2000 च्या नोट बंदीशी संबंधित सर्व प्रश्नांची उत्तरे जाणून घ्या…
2,000 रुपयांच्या नोटा का काढल्या जात आहेत?
2000 रुपयांच्या नोटा नोव्हेंबर 2016 मध्ये चलनात आल्या होत्या. 500 आणि 1000 रुपयांच्या नोटा चलनातून बाद केल्यानंतर अर्थव्यवस्थेतील चलनाची गरज वेगाने पूर्ण करता येईल, हा त्यामागील उद्देश होता. त्या उद्देशाने आणि इतर मूल्यांच्या नोटा पुरेशा प्रमाणात उपलब्ध झाल्यामुळे, 2018-19 मध्ये 2,000 रुपयांच्या नोटांची छपाई बंद करण्यात आली. 2,000 रुपयांच्या बहुतांश नोटा मार्च 2017 पूर्वी जारी करण्यात आल्या होत्या. या नोटांचे अंदाजे आयुर्मान केवळ 4-5 वर्षे होते. या मूल्याच्या नोटा व्यवहारासाठी सर्रास वापरल्या जात नसल्याचेही निदर्शनास आले. इतर मूल्यांच्या बँक नोटांचा साठा लोकांच्या चलनाची गरज भागवण्यासाठी पुरेसा आहे. या बाबी लक्षात घेऊन आणि रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाच्या ‘क्लीन नोट पॉलिसी’नुसार 2,000 रुपयांच्या नोटा चलनातून बाद करण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे.
2000 रुपयांच्या नोटांचे जनतेने काय करावे?
लोक त्यांच्याकडील 2,000 च्या नोटा जमा करण्यासाठी आणि/किंवा बदलण्यासाठी बँकेच्या शाखांमध्ये जाऊ शकतात. ३० सप्टेंबर २०२३ पर्यंत सर्व बँकांमध्ये खात्यात जमा करण्याची आणि रु.२,००० च्या नोटा बदलून घेण्याची सुविधा उपलब्ध असेल. रिझव्‍‌र्ह बँकेच्या १९ प्रादेशिक कार्यालयांमध्येही एक्सचेंज सुविधा ३० सप्टेंबर २०२३ पर्यंत उपलब्ध असेल.
2,000 रुपयांच्या नोटा बँक खात्यात जमा करण्यासाठी काही मर्यादा आहे का?
सध्याच्या KYC निकषांचे आणि इतर लागू आवश्यकतांच्या पूर्ततेच्या अधीन राहून कोणत्याही निर्बंधांशिवाय बँक खात्यांमध्ये ठेवी ठेवल्या जाऊ शकतात.
2,000 रुपयांच्या नोटा बदलून घेण्यावर मर्यादा आहे का?
20,000 रुपयांच्या मर्यादेपर्यंत 2,000 रुपयांच्या नोटा एकावेळी बदलू शकतात.
2,000 रुपयांच्या नोटा बिझनेस करस्पॉन्डंट्सद्वारे बदलता येतील का?
होय, 2,000 रुपयांच्या नोटा एका खातेदारासाठी दररोज 4,000 रुपयांच्या मर्यादेपर्यंत बिझनेस करस्पॉन्डंटद्वारे बदलल्या जाऊ शकतात.
एक्सचेंज सुविधा कोणत्या तारखेपासून उपलब्ध होईल?
बँकांना पूर्वतयारी व्यवस्था करण्यासाठी वेळ देण्यासाठी, लोकांना विनंती आहे की त्यांनी एक्सचेंज सुविधेचा लाभ घेण्यासाठी 23 मे 2023 पासून बँक शाखा किंवा रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाच्या प्रादेशिक कार्यालयांशी संपर्क साधावा.
बँकेच्या शाखांमधून 2000 च्या नोटा बदलून घेण्यासाठी बँक ग्राहक असणे आवश्यक आहे का?
नाही. खाते नसलेला व्यक्ती कोणत्याही बँकेच्या शाखेत एकावेळी 20,000 रुपयांच्या मर्यादेपर्यंत 2,000 रुपयांच्या नोटा बदलू शकतो.
एखाद्याला व्यवसायासाठी किंवा इतर कारणांसाठी ₹20,000 पेक्षा जास्त रोख आवश्यक असल्यास काय?
कोणत्याही निर्बंधाशिवाय खात्यात जमा करता येते. 2,000 रुपयांच्या नोटा बँक खात्यांमध्ये जमा केल्या जाऊ शकतात आणि नंतर रोख आवश्यकतेनुसार या ठेवी काढल्या जाऊ शकतात.
एक्सचेंज सुविधेसाठी काही शुल्क आकारले जाते का?
नाही. एक्सचेंज सुविधा मोफत दिली जाईल.
ज्येष्ठ नागरिक, दिव्यांग व्यक्ती इत्यादींसाठी देवाणघेवाण आणि ठेवीची विशेष व्यवस्था असेल का?
2,000 रुपयांच्या नोटा बदलून/जमा करू इच्छिणाऱ्या ज्येष्ठ नागरिक, दिव्यांग व्यक्ती इत्यादींची गैरसोय कमी करण्यासाठी व्यवस्था करण्याच्या सूचना बँकांना देण्यात आल्या आहेत.
