नवी दिल्ली : अलीकडेच केंद्र सरकारने फूड कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (FCI) ला इथेनॉल उत्पादनासाठी डिस्टिलरीजना तांदूळ विकण्याची परवानगी दिली आहे. त्याची मर्यादा २३ लाख मेट्रिक टन निश्चित केली आहे. या निर्णयाचे जैवइंधन उत्पादकांनी स्वागत केले असले तरी सध्याची किंमत व्यवहार्य नसल्याचे त्यांचे म्हणणे आहे.
याबाबत, ‘चीनीमंडी’शी बोलताना, इथेनॉल तज्ज्ञ, माजी सनदी अधिकारी, ‘इस्मा’चे माजी महासंचालक आणि धान्य-आधारित इथेनॉल प्लांटचे प्रवर्तक असलेले अविनाश वर्मा म्हणाले कि, आम्ही इथेनॉल उत्पादकांना एफसीआयकडून तांदूळ पुरवण्याच्या परवानगीची वाट पाहत होतो. अलीकडे, त्यांनी त्यास परवानगी दिली. परंतु प्रक्रियात्मकदृष्ट्या ते खूप कठीण दिसते. पहिले आव्हान असेल की दर आठवड्याला होणाऱ्या ई-लिलावात आम्हाला सहभागी व्हावे लागेल. जर ते डेपोनिहाय असेल, तर माझ्या जवळच्या डेपोमध्ये होणाऱ्या ई-लिलावात पुरेशा प्रमाणात ते उपलब्ध असेल का? हा प्रश्न प्रथम उद्भवतो.
दुसरे म्हणजे, मी पाहिले की २८ ऑगस्ट रोजी त्यांनी ई-लिलाव केला आणि तांदळासाठी एफसीआयचा दर सुमारे ३१.५ रुपये प्रती किलो आहे. जर मी तो त्यांच्या गोदामातून माझ्या कारखान्यात आणला तर त्याची किंमत सुमारे ३२ रुपये होतो. जर मी ३२ रुपयांच्या आधारावर गणना केली तर, सरकार आणि तेल विपणन कंपन्या (ओएमसी) इथेनॉलची किंमत वाढवण्याचा निर्णय घेतल्याशिवाय ते परवडण्यायोग्य होणार नाही. सध्या इथेनॉलचा दर ५८.५० रुपये प्रती लिटर आहे. एक साधा हिशोब दाखवतो की जर मी एफसीआयकडून ३२ रुपये दराने तांदूळ विकत घेतला आणि प्रती टन ४५० लिटर इथेनॉल मिळाले, तर इथेनॉलची किंमत सुमारे ७२ रुपये येते. तर सध्याची ५८.५० रुपये ही किंमत स्पष्टपणे अव्यवहार्य आहे. याबाबत सरकार पुढील आदेश घेऊन येऊ शकते, असा विश्वास त्यांनी व्यक्त केला.
वर्मा म्हणाले की, मला आशा आहे की यानंतर काही अतिरिक्त आदेश मिळू शकतील. एफसीआयचा तांदूळ नाफेड आणि NCCF ला भारतीय तांदूळ म्हणून २४ रुपयांना विकला जातो. इथेनॉल प्लांटसाठी तो २४ रुपयांना उपलब्ध असल्यास ते शक्य होईल. ओएमसींनी आमच्याकडून इथेनॉल ८० रुपयांना विकत घ्यावे अशी अपेक्षा करणे फारच दूरचे वाटते. माझा विश्वास आहे की एफसीआयकडील तांदळाची किंमत, जी इथेनॉल उत्पादक सध्या ३२ रुपये पाहत आहेत, सरकारने ती कमी करून २४ रुपये करावी. मला आशा आहे की असे होईल.
मक्याबद्दल ते म्हणाले, गेल्या वर्षी किमान आधारभूत किंमत (एमएसपी) सुमारे २,०९० रुपये प्रती क्विंटल होती; २०२४-२५ साठी हा दर २,२२५ रुपये प्रती क्विंटल करण्यात आला आहे. एमएसपीमध्ये ही वाढ सुमारे ६ टक्के आहे. माझ्याकडे बिहारच्या उत्तर-पूर्व भागात पूर्णियामध्ये एक प्लांट आहे, जेथे येथे एक वनस्पती आहे, जो मक्याचा बेल्ट आहे आणि तेथे कदाचित देशातील सर्वोत्तम मका तयार केला जातो. जर मी इथेनॉल बनवण्यासाठी मक्का व्यवहार्यपणे विकत घेऊ शकत नसाल, तर मला वाटते की भारतात कोणताही मक्का-आधारित इथेनॉल उत्पादक व्यवहार्य स्थितीत असू शकत नाही. आज दोन महिन्यांपूर्वी २०.५० ते २१ रुपये किलो असलेला मक्याचा भाव आता २६ ते २७ रुपये किलो झाला आहे. सरकारने निश्चित केलेल्या एमएसपीपेक्षा तो खूपच जास्त आहे. सरकारने याकडे लक्ष देण्याची गरज आहे. मक्क्यापासून इथेनॉल बनवण्याचे मार्ग शोधण्याचे सर्व प्रयत्न झाले, तर गेल्यावर्षी तुटलेला तांदूळ किंवा एफसीआय तांदूळ वापरण्याच्या शक्यतेकडे दुर्लक्ष करून, मक्क्यावर सर्व दबाव टाकला गेला. जेव्हा मक्का दबावाखाली येतो तेव्हा किंमत अपरिहार्यपणे वाढते. म्हणून आम्हाला मक्का देण्यासाठी अतिरिक्त फीडस्टॉकची आवश्यकता असते.
वर्मा म्हणाले, आज मी बाजारातून तुटलेला तांदूळ खरेदी केला तर तो २८ रुपये किलोपेक्षा कमी दराने मिळत नाही. मी तो विकत घेतल्यास मला इथेनॉलपासून प्रती लिटर फक्त ६४ रुपये मिळतात, तर मका-आधारित इथेनॉल सुमारे ७२ रुपये लिटर मिळते. इथेनॉल उत्पादकांना तेल विपणन कंपन्यांकडून मिळणाऱ्या किमतीत मोठी तफावत आहे. एफसीआयला तांदूळ आधारित इथेनॉल आणि खराब झालेले अन्नधान्य आधारित इथेनॉल या दोन्हींच्या किंमतींमध्ये सुधारणा करणे आवश्यक आहे. जर आपण याकडे लक्ष दिले नाही तर सर्व दबाव मक्यावर पडेल. त्यामुळे त्याचा वापर करणे आपल्यासाठी अपरिहार्य होईल.
दरम्यान, एका वृत्तानुसार, तेल विपणन कंपन्या इथेनॉलच्या किमतीबाबत लवकरच निर्णय घेऊ शकतात. अन्न आणि सार्वजनिक वितरण विभागाच्या आदेशानुसार, डिस्टिलरींना ई-लिलावात भाग घेण्याची आणि ऑगस्ट ते ऑक्टोबर २०२४ या कालावधीत साप्ताहिक ठरलेल्या अंतिम लिलावाच्या दरांच्या आधारे तांदूळ खरेदी करण्याची परवानगी असेल. आदेशात यावर भर देण्यात आला आहे की जर डिस्टिलरीला एफसीआय तांदूळ कच्चा माल म्हणून वापरून ओएमसींकडून इथेनॉल वाटप मिळाले असेल तरच तांदूळ खरेदीसाठी उपलब्ध असेल. नुकत्याच झालेल्या एका कार्यक्रमादरम्यान, केंद्रीय पेट्रोलियम आणि नैसर्गिक वायू मंत्री हरदीप पुरी यांनी उद्योगांना इथेनॉलच्या किमती स्थिर ठेवण्याचे आश्वासन दिले आहे.
