नवी दिल्ली/कानपूर : नॅशनल शुगर इन्स्टिट्यूट (National Sugar Institute/ NSI)ने गेल्या दहा वर्षांत जागतिक स्तरावर मजबूत स्थान निर्माण केले आहे, असे NSI कानपूरचे संचालक प्रा. नरेंद्र मोहन यांनी सांगितले. संचालक म्हणून आपल्या कार्यकाळाला दहा वर्षे पूर्ण झाल्याबद्दल आढावा घेताना ते म्हणाले की, जगात मोठ्या प्रमाणावर साखर उत्पादक देश साखरेशी संबंधित उद्योग आपल्याला आवश्यक असलेल्या तांत्रिक ज्ञानासाठी, त्यांच्या युनिटचे प्रशिक्षण आणि आधुनिकीकरणासाठी NSI कडे वळत आहेत.
प्रा. नरेंद्र मोहन यांनी सांगितले की, एनएसआयने गेल्या दहा वर्षांत इजिप्त, नायजेरिया, इंडोनेशिया आणि केनियासोबत सामंजस्य करार केले आहेत, तर क्युबा आणि फिजीसोबत सामंजस्य करार करण्याची प्रक्रिया अंतिम टप्प्यात आहे. ते म्हणाले, आम्ही नायजेरिया, केनिया, येमेन, भुतान, नेपाळ, श्रीलंका आणि इंडोनेशिया यांसारख्या देशांसाठी अध्यापन आणि प्रशिक्षण कार्यक्रमही आयोजित केले आहेत.
एनएसआयने शुगर रिफायनिंग युनिट, स्पेशल शुगर डिव्हिजन, इथेनॉल युनिट आणि अल्कोहोल डिस्टिलरी स्थापन करून शिक्षण आणि प्रशिक्षण सुविधांमध्ये मोठ्या प्रमाणात सुधारणा केल्या आहेत. ते म्हणाले की, व्यावहारिक प्रशिक्षणासाठी एवढी सुविधा असलेली कदाचित ही जगातील एकमेव संस्था आहे. आज, संस्थेकडे आंतरराष्ट्रीय प्रोटोकॉलनुसार विश्लेषण करण्यासाठी विद्यार्थ्यांच्या प्रयोगशाळा, स्मार्ट क्लासरूम, इंटरएक्टिव्ह सेमिनार रूम आहेत. कमी कालावधीचे प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित करण्यासाठी २०० व्यक्तींची आसनक्षमता असलेले अत्याधुनिक प्रशिक्षण केंद्रही एनएसआयने उभारले आहे.
ते म्हणाले की, आम्ही उद्योगाच्या गरजांवर बारकाईने लक्ष ठेवतो. गेल्या दहा वर्षांत साखर उद्योगाच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी गुणवत्ता नियंत्रण, पर्यावरण विज्ञान, ऊस उत्पादकता, परिपक्वता व्यवस्थापन आणि औद्योगिक उपकरणे या विषयावर नवे अभ्यासक्रम सुरू केले आहेत. पर्यावरण विज्ञानासाठी औद्योगिक प्रकल्प पूर्ण करण्यासाठी नवी प्रयोगशाळा स्थापन करण्यात आली आहे. ते म्हणाले की, आम्ही मुला-मुलींच्या वसतिगृहातही वाचनालयाची सुविधा वाढवली आहे, जेणेकरून विद्यार्थ्यांना उशिरापर्यंत आणि सुट्टीच्या दिवशीही पुस्तके वाचण्याची सुविधा मिळावी.
NSI ने उप-उत्पादने आणि उद्योगातील टाकाऊ पदार्थांपासून नाविन्यपूर्ण प्रक्रिया उत्पादने विकसित करून आपली उपयुक्तता सिद्ध केली आहे. आम्ही केवळ पेटंटच दाखल केले नाही तर केलेल्या कामासाठी राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय संस्थांकडून अनेक मान्यताही मिळाल्या आहेत. आज संस्थेच्या संशोधन आणि विकास प्रयोगशाळांमध्ये जागतिक दर्जाच्या सुविधा आहेत आणि विविध परदेशी शिष्टमंडळांनीही त्यांची प्रशंसा केली आहे.
संस्थेने सर्व दिशांनी काम केले आणि या काळात अनेक पायाभूत सुविधा विकसित केल्या. यामध्ये वसतिगृहे, मैदानी स्टेडियम, ओपन जिम आणि बाल उद्यानाचा विकास या गोष्टींचा समावेश आहे, असे प्रा. नरेंद्र मोहन म्हणाले. रुफटॉपवर आधारित ३०० किलोवॅटची सौरऊर्जा प्रणाली आणि वॉटर हार्वेस्टिंगच्या स्थापनेमुळे हा परिसर स्वच्छ आणि हरित झाला आहे. संस्थेने महसूल निर्मितीमध्येही मोठी झेप घेतली आहे. २०१२-१३ मध्ये संस्थेचा महसूल ३० लाख रुपये होता, जो २०२२-२३ मध्ये वाढून ६४० लाख रुपयांवर पोहोचला आहे.
