इंदौर (मध्य प्रदेश) : नैसर्गिक वायू, साखर आणि कॉफी सर्वात संवेदनशील कमोडिटी असल्याचे इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट इंदौर (आयआयएम-इंदौर) च्या एका अभ्यासातून दिसून आले आहे. जर्नल ऑफ फ्युचर्स मार्केट्समध्ये प्रकाशित झालेल्या या अभ्यासात कमोडिटीच्या किमतीतील घसरणीमुळे निर्माण होणाऱ्या जोखमी आणि जागतिक बाजारपेठेवर घसरणीचा होणारा परिणाम अधोरेखित करण्यात आला आहे. प्रा. देबाशिष मैत्र आणि सह-लेखकांनी केलेले हे संशोधन वस्तूंबद्दल आणि त्यांच्या आर्थिक अनिश्चिततेवर क्रॅश जोखमींमुळे कसा परिणाम होतो याबद्दल महत्त्वपूर्ण माहिती देते.
अभ्यासात वस्तूंच्या किमतींमध्ये घट होण्याची शक्यता मोजण्यासाठी नवीन जोखीम उपाय – डाऊन-टू-अप अस्थिरता (DUVOL) आणि स्क्यूनेसचा नकारात्मक गुणांक (NCSKEW) – वापरला जातो. चार प्रमुख क्षेत्रांमधील १७ वस्तूंवरील उच्च-फ्रिक्वेन्सी इंट्राडे आणि दैनिक डेटा वापरून केलेल्या संशोधनात असे आढळून आले की नैसर्गिक वायू, साखर आणि कॉफी या कमोडिटीमध्ये सर्वाधिक क्रॅश धोका असतो, तर मौल्यवान धातूंमध्ये तुलनेने कमी अस्थिरता दिसून येते. या अभ्यासात क्रॅश जोखीम पातळीवरील त्यांचा प्रभाव निश्चित करण्यासाठी सट्टेबाजी, हेजिंग प्रेशर आणि बेसिक रिस्क यांसारख्या प्रमुख कमोडिटी-विशिष्ट घटकांचे देखील परीक्षण केले जाते. उल्लेखनीय म्हणजे, सट्टेबाजी आणि हेजिंग दबावामुळे कमोडिटी क्रॅश होण्याची शक्यता लक्षणीयरीत्या वाढते, असे आढळून आले, तर बेसिक रिस्कने स्थिरीकरणाची भूमिका बजावली.
कमोडिटी क्षेत्रातील सुधारित जोखीम व्यवस्थापन धोरणांची तातडीची गरज या संशोधनातून अधोरेखित होते, विशेषतः कारण कमोडिटी बाजार त्यांच्या अस्थिरतेच्या पद्धतींमध्ये इक्विटी बाजारांसारखे असतात. या निष्कर्षांमध्ये वस्तूंच्या किमतीचा गतिमानतेने आकार देण्यात वित्तीय बाजारातील खेळाडूंच्या भूमिकेवरही भर देण्यात आला आहे, कारण किंमतीतील हालचाली निश्चित करण्यात समष्टि आर्थिक अनिश्चितता, सट्टा व्यापार आणि बाह्य आर्थिक धक्के यांसारखे घटक सतत वाढत जाणारी भूमिका बजावतात.
जागतिक अर्थव्यवस्था चलनवाढीचा दबाव, भू-राजकीय जोखीम आणि वित्तीय बाजारातील अस्थिरतेशी झुंजत असताना, कमोडिटी क्रॅश जोखीम समजून घेणे पूर्वीपेक्षा अधिक महत्त्वाचे आहे. हा अभ्यास संस्थात्मक गुंतवणूकदार, धोरणकर्ते आणि आर्थिक विश्लेषकांसाठी एक महत्त्वाचा स्रोत म्हणून काम करतो, जे किमतीतील धक्के कमी करण्यासाठी आणि बाजार स्थिरता सुनिश्चित करण्यासाठी धोरणे विकसित करण्याचा प्रयत्न करतात.
