યુકેના વૈજ્ઞાનિકોની આંતરરાષ્ટ્રીય ટીમે ઘઉંની વિવિધ જાતો શોધી કાઢી છે જે દુષ્કાળ પ્રતિરોધક છે. આવી સ્થિતિમાં ઓછી ભેજવાળી જમીનમાં પણ તેની ખેતી કરી શકાય છે. જોન ઈન્સ સેન્ટરના વૈજ્ઞાનિકો અને સંશોધકોએ ઘઉંની આ જાતને Rht13 નામ આપ્યું છે. તેના પાકની લંબાઈ પરંપરાગત ઘઉં કરતા ઓછી હશે. ખાસ વાત એ છે કે Rht13 જાતને સિંચાઈ માટે ખૂબ ઓછા પાણીની જરૂર પડશે. આ સાથે ઉપજ પણ સારી રહેશે.
સંશોધકોએ 23 નવેમ્બરના રોજ પ્રોસીડિંગ્સ ઓફ ધ નેશનલ એકેડેમી ઓફ સાયન્સ (PNAS) જર્નલમાં એક અભ્યાસ પ્રકાશિત કર્યો. અભ્યાસ જણાવે છે કે RHT13 જનીન સાથે ઘઉંની જાતો ઝડપથી ઘઉંની જાતોમાં ઉછેર કરી શકાય છે. ઉપરાંત, તે સમગ્ર વિશ્વમાં ઉગાડી શકાય છે. આનાથી ખેડૂતો સૂકી જમીનમાં પણ ઓછી ઉંચાઈ પર ઘઉં ઉગાડી શકશે. ખરેખર, 1960 અને હરિયાળી ક્રાંતિથી, ઓછી ઊંચાઈના જનીનોએ ઘઉંની વૈશ્વિક ઉપજમાં વધારો કર્યો છે, કારણ કે ટૂંકા દાંડીવાળા ઘઉંના ઉત્પાદકો દાંડીને બદલે અનાજમાં વધુ રોકાણ કરે છે. તેનાથી ઘઉંની ઉત્પાદન ક્ષમતામાં પણ સુધારો થયો છે.
Rht13 ની વાવણી જમીનની અંદર ઊંડે કરવામાં આવે છે. આવી સ્થિતિમાં, એવું માનવામાં આવતું હતું કે તેના બીજ અંકુરિત થઈ શકતા નથી. જો કે, નવા શોધાયેલ Rht13 વામન જનીન બીજની આ સમસ્યા પર કાબુ મેળવે છે, કારણ કે જીન ઘઉંના દાંડીમાં ઉચ્ચ પેશીઓમાં કાર્ય કરે છે. રોપા સંપૂર્ણ રીતે બહાર આવે પછી જ વામન પદ્ધતિ અસરકારક બને છે. જ્હોન ઈન્સ સેન્ટર જૂથના નેતા ડૉ. ફિલિપા બોરિલે જણાવ્યું હતું કે આ શોધે સંવર્ધકોને વધુ આબોહવા-સ્થિતિસ્થાપક ઘઉં બનાવવા માટે એક આદર્શ આનુવંશિક માર્કર આપ્યું છે. તેમણે કહ્યું કે અમને એક નવી મિકેનિઝમ મળી છે જે પરંપરાગત અર્ધ-વામન જનીન સાથે સંકળાયેલા કેટલાક ગેરફાયદા વિના ટૂંકી ઊંચાઈના ઘઉંની જાતો બનાવી શકે છે.
અને પ્રોસીડિંગ્સ ઓફ ધ નેશનલ એકેડેમી ઓફ સાયન્સ (PNAS) માં દેખાતો અભ્યાસ સૂચવે છે કે નવી અર્ધ-વામન જાતિના વધારાના કૃષિ લાભોમાં સખત દાંડીનો સમાવેશ થઈ શકે છે જે તોફાની હવામાનનો સામનો કરવા સક્ષમ છે. સંશોધકો કહે છે કે આનાથી ખેડૂતોને શુષ્ક પરિસ્થિતિઓમાં ઊંડા વાવેતર કરવા માટે નોંધપાત્ર ફાયદો થાય છે. આ સંશોધન માટે આગળનું પગલું યુકેથી ઓસ્ટ્રેલિયા સુધીના વિવિધ કૃષિ વાતાવરણમાં જનીન કેવી રીતે કાર્ય કરે છે તે ચકાસવાનું હશે.
