સિક્યુરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા (સેબી) એ ડાંગર (બિન-બાસમતી), ઘઉં, ચણા, સરસવ અને તેના ઉત્પાદનો, સોયાબીન અને તેના ઉત્પાદનો, ક્રૂડ પામ ઓઈલ અને મગના ડેરિવેટિવ ટ્રેડિંગ પર વધુ એક વર્ષ માટે પ્રતિબંધ મૂક્યો છે.
રેગ્યુલેટરે મંગળવારે મોડી રાત્રે ઊંચા ફુગાવાના દરને ધ્યાનમાં રાખીને 20 ડિસેમ્બર, 2023 સુધી પ્રતિબંધ ચાલુ રાખવાનો આદેશ પસાર કર્યો હતો. ગયા વર્ષે, રેગ્યુલેટરે એક્સ્ચેન્જોને સાત કોમોડિટીમાં નવા સોદા ખોલવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. તે જ સમયે, તેને ફક્ત ચાલુ સોદાઓ પૂર્ણ કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી જ્યારે ચાલુ સોદામાં કોઈ પણ નવી સ્થિતિને મંજૂરી આપવાનો ઇનકાર કર્યો હતો.
કન્ઝ્યુમર પ્રાઇસ ઇન્ડેક્સ (CPI) પર આધારિત છૂટક ફુગાવો નવેમ્બરમાં 5.9 ટકાની 11 મહિનાની નીચી સપાટીએ પહોંચ્યો હોવા છતાં, તે હજુ પણ રિઝર્વ બેન્ક દ્વારા નિર્ધારિત ઉપલી મર્યાદા કરતાં નજીવો છે.
ડેટા દર્શાવે છે કે એપ્રિલ 2021 અને જુલાઈ 2021 વચ્ચે NCDEX ની કુલ થાપણોમાં ઉપરોક્ત કોમોડિટીઝનો હિસ્સો લગભગ 54 ટકા હતો,જેમાં ચણા નો સૌથી વધુ હિસ્સો 40 ટકા હતો. ડિલિવરીની દ્રષ્ટિએ પણ, કુલ ડિલિવરીમાં પેન્ડિંગ કોમોડિટીઝનો હિસ્સો લગભગ 55 ટકા હતો, જેમાંથી સૌથી વધુ હિસ્સો ચણાનો 29 ટકા હતો. પેન્ડિંગ ટ્રેડ્સને કારણે, NCDEX નું ત્રિમાસિક સરેરાશ દૈનિક ટ્રેડિંગ વોલ્યુમ FY22માં રૂ. 2,310 કરોડથી ઘટીને FY23માં રૂ. 960 કરોડ થયું હતું, જે 58 ટકાનો ઘટાડો દર્શાવે છે.
એક્સચેન્જે થોડા મહિના પહેલા પ્રકાશિત એક રિપોર્ટમાં આ માહિતી આપી હતી. ફ્યુચર્સ ટ્રેડિંગ પર પ્રતિબંધિત 2 કોમોડિટીઝના તાજેતરના અભ્યાસમાં એવો કોઈ પુરાવો મળ્યો નથી કે ડેરિવેટિવ્ઝ ટ્રેડિંગ ભાવમાં વધારો કરે છે અથવા તેમાં ફ્યુચર્સ ટ્રેડિંગને અવરોધિત કરવાથી ભાવની અસ્થિરતા ઓછી થાય છે.
IIM ઉદયપુરના પ્રોફેસર નિધિ અગ્રવાલ, જિંદાલ સ્કૂલ ઓફ ગવર્નમેન્ટ એન્ડ પબ્લિક પોલિસીના તીર્થ ચેટર્જી અને સંશોધન વિદ્યાર્થી કરણ સેહગલે આ સંદર્ભમાં સરસવ અને ચણા પર અભ્યાસ કર્યો હતો. એવું જાણવા મળ્યું હતું કે ફ્યુચર્સ ટ્રેડિંગ માટે પ્રતિબંધિત કોમોડિટીઝની કિંમત આની સાથે જોડાયેલી નથી અને ડેરિવેટિવ્ઝ સેગમેન્ટમાં ટ્રેડ થતી કોમોડિટીઝ પોઝિશન લિમિટ, માર્જિન જરૂરિયાતો અને દૈનિક ભાવ મર્યાદાથી બંધાયેલી છે. અભ્યાસ દર્શાવે છે કે સરસવના તેલના ભાવનો ટ્રેન્ડ એ જ રહ્યો જેવો ટ્રેડિંગ સ્થગિત થયા પહેલા હતો.
